W czwartek 8 września Saeima Łotwy zatwierdziła w końcowym czytaniu przedłożone przez prezydenta Egilsa Levitsa poprawki do ustawy o Łotewskim Kościele Prawosławnym, które przewidują zmianę statusu Łotewskiej Cerkwi tak, aby działał on w pełni niezależnie.

Wcześniej Cerkwia Łotewska działała w ramach Patriarchatu Moskiewskiego, który wspiera rządzący w Rosji reżim i jego wojnę z Ukrainą. Jak zaznaczył Levits, poprawki przywrócą historyczny status kościoła i wykluczą jakąkolwiek władzę Patriarchatu Moskiewskiego nad Kościołem Łotewskim.

Prawo stanowi, że cerkiew wraz ze wszystkimi diecezjami, parafiami i instytucjami jest całkowicie niezależny i nie zależy od władzy żadnego kościoła poza Łotwą. Ustawa ustanawia w pełni autokefaliczny status kościoła i stanowi, że na jego czele stoi głowa kościoła, która jest niezależna od jakiejkolwiek władzy kościelnej poza Łotwą.

Przewiduje się również, że kościół poinformuje urząd prezydenta na piśmie o mianowaniu lub odwołaniu zwierzchników kościoła, metropolitów, arcybiskupów i biskupów. Następnie Kancelaria Prezydenta ogłosi te zmiany na stanowiskach w oficjalnej publikacji, a także przekaże tę informację do urzędu odpowiedzialnego za rejestrację związków wyznaniowych i ich instytucji.

W adnotacji do projektu ustawy wyjaśniono, że taka regulacja pozwoli sprawdzić, czy osoba wybrana na to stanowisko spełnia wszystkie wymogi aktów prawnych oraz interesy bezpieczeństwa narodowego. Do 1 października kościół musi powiadomić urząd prezydenta o aktualnej głowie kościoła, metropolitach, arcybiskupach i biskupach.

Przewiduje się, że do 31 października br. łotewska cerkiew musi dostosować swój statut do zmian w ustawie o statusie kościoła, wprowadzając w nim niezbędne zmiany.

W adnotacji do projektu poprawek stwierdza się, że od momentu rosyjskiej inwazji na Ukrainę Rosyjska Cerkiew Prawosławna, zarówno na poziomie władz kościelnych, jak i duchowieństwa, uzasadnia wojnę, agresję i przemoc Rosji wobec Narodu ukraińskiego, gloryfikuje i uzasadnia zbrodnie wojenne popełnione przez Rosję na terytorium Ukrainy.

Ponadto retoryka Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego od dawna wzmacnia propagandę Kremla, która kwestionuje państwowość, niezależność i autonomię Ukrainy. Podobne stanowisko jest wyrażane w stosunku do innych krajów bliskiej zagranicy, co bezpośrednio wpływa na interesy bezpieczeństwa narodowego Łotwy – czytamy w wyjaśnieniu do projektu ustawy.

Autorzy poprawek uważają, że Łotwa przyjmując poprawki do prawa nie wpływa ani nie ingeruje w kwestie doktryny kościelnej i prawa kanonicznego. Prezydent stwierdził, że na niepodległej, demokratycznej i legalnej Łotwie prawosławni potrzebują własnego niezależnego Kościoła. Przypomniał, że udało się to osiągnąć już w pierwszym okresie niepodległości Łotwy.

Jak wskazywał Lewici, autokefaliczny status kościoła historycznie został ustanowiony de facto nakazem patriarchy Moskwy i Wszechrusi Tichona z 1921 r. wydanym arcybiskupowi Janisowi Pommersowi oraz uchwałą Gabinetu Ministrów z 1926 r. w sprawie stanu Cerkwi Prawosławnej.

Lewici podkreślali, że cerkiew jako prawnie uznany kościół autokefaliczny i metropolita Aleksander mogą liczyć na pełne poparcie państwa.

Pytany, czy Łotewski Kościół Prawosławnym (LKP)będzie w stanie po uchwaleniu ustawy kontynuować kontakty z Rosyjską Cerkwią Prawosławną, Lewici wskazywali na znane powiązania kanoniczne, ale jednocześnie zaznaczali, że LKP nie będzie kojarzony z Cerkwią rosyjską. Kościół łotewski, jako niezależny kościół, może komunikować się ze wszystkimi kościołami świata.

Projekt został opracowany wspólnie z Ministerstwem Sprawiedliwości, przedyskutowany ze wszystkimi właściwymi instytucjami państwowymi, a decyzję w jego sprawie podjęła Rada Bezpieczeństwa Narodowego.