W tym konkretnym przypadku osobą, o której mowa, jest św. Józef, którego widać w lewej górnej części dzieła sztuki zwanej potocznie Madonną della Rosa, znaną również jako Madonna Róży.

Kwestia, czy obraz jest autentycznym dziełem Rafaela, od dłuższego czasu jest przedmiotem szerokiej dyskusji wśród uczonych. Chociaż ustalenie prawdziwego pochodzenia dzieła sztuki wymaga wieloaspektowych badań, ostatnie postępy w algorytmach sztucznej inteligencji zapewniły nowe podejście do analizy. Co ciekawe, ta zaawansowana metoda pokrywa się z poglądem tych, którzy twierdzą, że pewne pociągnięcia pędzlem na obrazie mógł wykonać zupełnie inny artysta.

Zespół badaczy z Wielkiej Brytanii i USA współpracował nad opracowaniem innowacyjnego algorytmu analizy, który czerpie inspirację ze słynnych dzieł pieczołowicie wykonanych przez wielkiego włoskiego artystę.

„Korzystając z zaawansowanych technik głębokiej analizy cech, szeroko wykorzystywaliśmy autentyczne obrazy Rafaela jako dane szkoleniowe, aby nauczyć system komputerowy rozróżniania jego stylu artystycznego z niezwykłą dokładnością. Komputer miał za zadanie dokładnie przeanalizować różne aspekty dzieła sztuki, w tym pociągnięcia pędzlem, wybór palety kolorów, techniki cieniowania i każdy skomplikowany szczegół obecny na obrazach. Komputer jest w stanie postrzegać rzeczy na znacznie bardziej złożonym i szczegółowym poziomie niż ludzkie oko, sięgając głębiej w sferę mikroskopową” — mówi matematyk i informatyk Hasan Ugail z Uniwersytetu w Bradford w Wielkiej Brytanii.

Operacje uczenia maszynowego zazwyczaj wymagają obszernego szkolenia na ogromnej liczbie instancji, które nie zawsze mogą być dostępne w przypadku pojedynczego zadania artysty. Jednak w tym konkretnym scenariuszu zespół wprowadził zmiany w istniejącej architekturze znanej jako ResNet50, która została pierwotnie stworzona przez firmę Microsoft. Eksperci, aby jeszcze bardziej poprawić wydajność, zintegrowali tradycyjną technikę uczenia maszynowego znaną jako maszyna wektorów nośnych.

W poprzednich badaniach ta konkretna metoda wykazała wyjątkową, 98-procentową dokładność w prawidłowej identyfikacji obrazów stworzonych przez słynnego artystę Rafaela. Zazwyczaj metoda jest trenowana na pełnych obrazach. W tym konkretnym przypadku zespół badawczy również zalecił metodę skupienia się na analizie poszczególnych cech twarzy na obrazach.

Choć mogłoby się wydawać, że Madonna z Dzieciątkiem i św. Jan zostały stworzone zręczną ręką Rafaela, tego samego nie można powiedzieć o św. Józefie. Eksperci zajmujący się analizą obrazu zauważyli, że podczas wcześniejszych dyskusji na temat jego autentyczności panowało powszechne przekonanie, że twarzy św. Józefa brakuje tego samego poziomu artystycznego wdzięku, co pozostałym twarzom obecnym w kompozycji.

Wyniki naszej kompleksowej oceny Della Rosa nie były jednoznaczne. Po przeprowadzeniu serii testów każdego elementu ustalono, że na większości zdjęcia rzeczywiście była widoczna ręka Raphaela. Jednak po bliższym przyjrzeniu się stało się oczywiste, że twarz Józefa znacznie różniła się od stylu Rafaela — tłumaczy Hasana Ugaila.

Niewykluczone, że twórcą przedstawionego na obrazie Józefa mógł być Giulio Romano, uczeń słynnego artysty Rafaela, choć co do tej atrybucji istnieje duża niepewność. To intrygujące odkrycie podkreśla niezwykły wpływ nowoczesnej technologii na odkrywanie tajemniczych aspektów sztuki klasycznej, zwłaszcza przy pomocy sztucznej inteligencji.

Według ekspertów Madonna della Rosa powstała na płótnie w latach 1518-1520. W połowie XIX w. historycy sztuki zaczęli mieć wątpliwości co do autentyczności autorstwa Rafaela wszystkich przypisywanych mu dzieł sztuki, z biegiem czasu podejrzenia te nabrały na wadze i obecnie z dużym prawdopodobieństwem zostaną potwierdzone, choć badacze zajmujący się w niniejszym opracowaniu podkreślają, że sztuczna inteligencja będzie narzędziem pomagającym historykom sztuki w pracy, a nie ich całkowitym zastąpieniem.

Rozwój sztucznej inteligencji (AI) w uwierzytelnianiu dzieł sztuki niekoniecznie oznacza utratę pracy dla ekspertów - ludzi. Złożony proces uwierzytelniania dzieła sztuki obejmuje wiele czynników wymagających dokładnego rozważenia, takich jak jego pochodzenie, użyte pigmenty, ogólny stan i inne. Chociaż oprogramowanie oparte na sztucznej inteligencji rzeczywiście może być wykorzystywane jako cenne narzędzie wspomagające ten złożony proces, należy je postrzegać jako dodatkowe źródło informacji, a nie zastępować doświadczenie i wiedzę specjalistów w dziedzinie sztuki.

Badanie opublikowano w czasopiśmie Heritage Science.