Odkryto starożytne korzenie ludzkiego języka. W nowej książce „The Language Puzzle" brytyjski archeolog dr Stephen Mitten przedstawia zaskakujące wnioski na temat genezy ludzkiej mowy. Według naukowca, podstawowe formy języka pojawiły się nie 200 000 lat temu, jak dotychczas sądzono, ale aż 1,6 miliona lat wcześniej. To rewolucyjne ustalenie rzuca nowe światło na ewolucyjny rozwój naszego gatunku.

 

 

Badania Mittena sugerują, że praktyka posługiwania się językiem ma swoje korzenie w regionie wschodniej lub południowej Afryki. Świadczy o tym wzrost wielkości mózgu u starożytnych ludzi oraz wiele kluczowych wydarzeń ewolucyjnych, które miały miejsce między 2 a 1,5 milionem lat temu.

„Rozwój ludzkiej mowy był kluczem do późniejszej fizycznej i kulturowej ewolucji człowieka" - podkreśla Mitten, profesor wczesnej prehistorii na Uniwersytecie w Reading. Jego zdaniem, podstawowe formy języka pojawiły się u naszych przodków w tym właśnie okresie, znacznie wcześniej niż dotychczas sądzono.

Naukowiec wskazuje, że po 2 milionach lat p.n.e. nastąpił wyraźny wzrost rozmiarów ludzkiego mózgu. To z kolei doprowadziło do wykształcenia się kluczowego dla mowy obszaru Broki - części płata czołowego odpowiedzialnej za wytwarzanie i rozumienie języka.

 

Równie istotne były zmiany w budowie ciała naszych przodków. Rozwój chodzenia w pozycji pionowej, który dokonał się około 1,8 miliona lat temu, a także zmiany w kształcie ludzkiej czaszki, miały bezpośredni wpływ na kształtowanie się zdolności mownych.

 

Według Mittena, to właśnie te ewolucyjne przeobrażenia stały się fundamentem dla późniejszego rozwoju bardziej zaawansowanych form komunikacji werbalnej. Stopniowo proste formy języka ewoluowały w kierunku coraz bardziej złożonych systemów, które ostatecznie ukształtowały się w ciągu ostatnich 200 tysięcy lat.

 

 

Ustalenia Mittena stanowią prawdziwą rewolucję w naszym rozumieniu ewolucyjnych korzeni ludzkiej mowy. Dotychczas sądzono, że podstawowe formy języka pojawiły się dopiero około 200 000 lat temu, wraz z wykształceniem się anatomicznie współczesnego człowieka.

 

Tymczasem nowe badania wskazują, że praktyka posługiwania się językiem sięga znacznie głębiej w przeszłość, aż do okresu sprzed 1,6 miliona lat. To oznacza, że ludzka kultura językowa zaczęła kształtować się na długo przed ukształtowaniem się naszego gatunku w obecnej formie. Odkrycie to rzuca nowe światło na złożony proces ewolucji człowieka. Wskazuje, że kluczowe umiejętności, takie jak mowa, rozwijały się stopniowo, przez tysiące pokoleń, zanim ostatecznie przybrały formę, którą znamy dzisiaj.

 

Implikacje dla naszego rozumienia prehistorii są ogromne. Badania Mittena podważają utarte poglądy i zmuszają nas do przewartościowania wielu ustaleń na temat wczesnych etapów rozwoju ludzkości. To z pewnością otworzy nowy rozdział w badaniach nad ewolucją naszego gatunku.

 

Szwedzki koncern Saab, znany na całym świecie jako producent samolotów myśliwskich Gripen, nie spoczywa na laurach. Choć obecny model JAS-39E/F ma pozostać w służbie jeszcze przez długie lata, firma już teraz prowadzi prace nad maszyną następnej generacji. Niezależnie od współpracy międzynarodowej, Szwecja rozwija własny program, mający na celu stworzenie samolotu bojowego 6 generacji.

 

Umowa podpisana między Saabem a szwedzką Agencją ds. Zamówień Obronnych (FMV) przewiduje, że w ciągu najbliższych dwóch lat koncern, we współpracy z wojskiem i branżą lotniczą, opracuje koncepcję nowego samolotu bojowego. Choć Szwecja wycofała się z międzynarodowego programu Tempest/GCAP, nadal uczestniczy w pracach nad systemem FCAS (Future Combat Air System), którego celem jest stworzenie m.in. bezzałogowego "lojalnego skrzydłowego" - autonomicznej maszyny wspomagającej załogowe samoloty podczas walki.

 

Szwedzcy decydenci jednoznacznie deklarują, że celem jest budowa samolotu 6. generacji. Jednocześnie podkreślają, że Szwecja nie musi się spieszyć i ma czas na spokojne opracowanie przyszłościowej maszyny według własnych wymagań. Tę lukę czasową Szwecja zawdzięcza wprowadzeniu do służby nowego modelu Gripena - JAS-39E/F. Choć samolot ten wygląda podobnie do poprzednich wersji, pod względem możliwości jest zupełnie nową maszyną, dorównującą samolotom bojowym 5. generacji.

 

Wprowadzony do służby w 2019 roku Gripen E/F to prawdziwy krok milowy w rozwoju szwedzkiego samolotu myśliwskiego. Choć zachował on charakterystyczną sylwetkę poprzednich modeli, pod maską skrywa zupełnie nowe możliwości. Saab określa go mianem "samolotu bojowego nowej generacji", a porównując jego parametry z maszynami 5. generacji, trudno się z tym nie zgodzić.

 

Gripen E/F wyposażony został w zaawansowany radar AESA, który znacznie poprawia jego możliwości wykrywania i śledzenia celów. Ponadto samolot otrzymał nowy silnik F414G, zwiększający jego moc i zasięg. Zastosowanie technologii stealth, w tym m.in. pochłaniających fale radarowe powłok, ogranicza jego wykrywalność. Dodatkowe zbiorniki paliwa i ulepszony system zarządzania energią pozwalają na dłuższe pozostawanie w powietrzu.

 

Nie mniej istotne są także zmiany w konfiguracji uzbrojenia. Gripen E/F może przenosić szerszy wachlarz pocisków rakietowych i bomb kierowanych, w tym najnowocześniejsze pociski klasy powietrze-powietrze i powietrze-ziemia. Wszystkie te udoskonalenia sprawiają, że maszyna ta dorównuje, a w niektórych aspektach nawet przewyższa, parametry samolotów myśliwskich 5 generacji.

 

Choć Gripen E/F jest wciąż samolotem załogowym, Szwecja już teraz pracuje nad rozwojem autonomicznych systemów, które w przyszłości mogłyby stanowić jego uzupełnienie. Celem jest stworzenie "lojalnego skrzydłowego" - bezzałogowej maszyny zdolnej do samodzielnego wykonywania zadań w ramach formacji załogowych samolotów bojowych.

 

Wprowadzenie do służby Gripena E/F dało Szwecji czas na opracowanie koncepcji następcy tego samolotu. Choć obecny model będzie wykorzystywany jeszcze przez długie lata, szwedzki koncern Saab, we współpracy z wojskiem i partnerami z branży, już teraz pracuje nad maszyną nowej generacji.

 

Ambicją Szwecji jest stworzenie samolotu bojowego 6 generacji, który będzie nie tylko następcą Gripena, ale także kluczowym elementem przyszłego systemu walki powietrznej. Nowy samolot ma być wyposażony w najnowocześniejsze technologie, zapewniające mu przewagę nad potencjalnymi przeciwnikami. Wśród priorytetów znajdują się m.in. zaawansowane systemy sensoryczne, zdolności stealth, zautomatyzowane funkcje i możliwość integracji z bezzałogowymi platformami.

Niebo nad wschodnią Hiszpanią rozbłysło w piątkowy wieczór za sprawą imponującego meteoru. Mieszkańcy prowincji Tarragona i Castellón mogli podziwiać jasny, niebieski ślad świetlny, jaki pozostawił po sobie ten kosmiczny gość. Tego rodzaju zjawiska zachodzą, gdy cząstki skalne lub metaliczne pochodzenia pozaziemskiego wchodzą w atmosferę Ziemi.

 

Podobne widowisko miało miejsce również dwa dni później, 23 marca, nad Włochami i sąsiednimi krajami. Amerykańskie Towarzystwo Meteorytowe otrzymało aż 31 zgłoszeń od obserwatorów, którzy widzieli wtedy na niebie ognistą kulę. Relacje naocznych świadków oraz pojedyncze nagranie wideo i zdjęcie potwierdzają tę spektakularną obserwację.

 

Niespełna tydzień później, 26 marca, meteor rozbłysnął na nocnym niebie pięciu miast w południowym regionie Brazylii. Kamery systemu Clima ao Vivo i Bramon zarejestrowały ten niezwykły widok, który rozegrał się wczesnym rankiem.

 

Zjawiska tego typu, choć niepokojące, są w istocie dość powszechne. Każdego roku setki, a nawet tysiące meteorów wpadają w ziemską atmosferę, a część z nich staje się widoczna gołym okiem. Niekiedy, jak w opisanych przypadkach, ich przejście przez niebo wywołuje prawdziwe poruszenie wśród obserwatorów. Choć większość tego rodzaju obiektów spala się w atmosferze, część z nich dociera do powierzchni Ziemi, tworząc kratery bądź rozpadając się na mniejsze fragmenty.

Warto podkreślić, że obserwacje meteorów, a także badanie ich pochodzenia i właściwości, mają istotne znaczenie naukowe. Dostarczają bowiem cennych informacji na temat struktury i składu Układu Słonecznego, a także procesów zachodzących w kosmosie. Dzięki nim naukowcy mogą lepiej zrozumieć historię ewolucji naszej planety i całego systemu planetarnego.

 

Wśród najciekawszych aspektów badań nad meteorami znajduje się kwestia ich wieku i składu chemicznego. Analiza tych parametrów pozwala ustalić, z jakich części Układu Słonecznego dany obiekt pochodzi. Niektóre meteory mogą być bowiem pozostałościami po zderzeniach planet lub innych ciał niebieskich, które miały miejsce miliardy lat temu. Innymi słowy, stanowią one swoiste "okruchy" historii naszego kosmicznego sąsiedztwa.

 

Równie fascynujący jest proces, w którym meteory wnikają w atmosferę Ziemi. Nagłe tarcie o powietrze powoduje gwałtowne nagrzewanie się obiektu, co z kolei prowadzi do jego stopniowego rozpadu lub całkowitego spalenia. Zjawisko to można porównać do płonięcia komety, której jądro sublimuje pod wpływem promieniowania słonecznego, tworząc charakterystyczny warkocz.

 

Warto również wspomnieć, że niezwykłe zjawiska niebieskie, takie jak przelot meteorów, od zawsze budziły wyobraźnię ludzi. Już w starożytności obserwacje tego typu obiektów były interpretowane w różnorodny sposób - od zwiastunów nadchodzących wydarzeń po manifestacje gniewu bogów. Współcześnie, choć nasza wiedza na ten temat znacznie się poszerzyła, meteory wciąż fascynują obserwatorów, dostarczając im niezapomnianych wrażeń wizualnych.

 

Ostatnie oświadczenia przywódcy ruchu Ansarallah w Jemenie, Abdul-Malika al-Houthiego, jasno wskazują, że Jemen nie ustąpi w obliczu agresji ze strony Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Izraela. Al-Houthi ostrzega, że jakiekolwiek działanie wroga przeciwko Jemenowi nie odwróci uwagi od obrony Gazy. Co więcej, Ansarallah ogłosił ostatnio, że ostrzelał ponad 70 statków handlowych powiązanych z Izraelem, a także okręty wojenne na Morzu Czerwonym, Morzu Arabskim, Zatoce Adeńskiej i Oceanie Indyjskim.

 

 

Stanowisko Jemenu podważa również zachodnie doniesienia o tajnych rozmowach pośredniczonych przez Oman między USA a Iranem, rzekomo mających na celu powstrzymanie konfliktu i zapobieżenie jego dalszemu rozprzestrzenianiu się z "frontu jemeńskiego". Pomimo ogłoszenia przez Waszyngton uwolnienia 10 miliardów dolarów zamrożonych irańskich funduszy i jego zaciekłych działań zastraszających i kuszącej za kulisami, strategiczny ruch Sany w kierunku Oceanu Indyjskiego powinien rozwiać wszelkie pogłoski o zbliżającej się "umowie USA-Iran".

 

Zamiast ulegać presji USA, Teheran pracuje nad utrzymaniem stabilności i zapobieganiem wybuchowi pełnowymiarowej wojny poprzez swoje "fronty wsparcia" w Iraku, Syrii, Libanie i Jemenie. Eskalacja sytuacji w Jemenie stanowi większe wyzwanie regionalne, przesłaniając wszelkie tymczasowe zawieszenia broni w Iraku przez niektóre frakcje.

 

Podczas gdy administracja Bidena próbuje przedstawiać swoje wysiłki dyplomatyczne jako sukcesy, zwłaszcza poprzez pośrednie negocjacje z Teheranem i plany budowy tymczasowego pomostu u wybrzeży Gazy, sytuacja w Jemenie pozostaje upokarzającym kłopotem dla Białego Domu przed zbliżającym się cyklem wyborczym. Dzieje się to na tle gorączkowych prób Białego Domu zarządzania również areną iracką i libańską, które również odrzucają hegemonistyczne interesy USA.

 

Jak mówi rzecznik irackiego ruchu oporu Al-Nujaba, dr Hussein al-Musawi, dla nas "zasady są jasne i stanowcze w odniesieniu do obecności amerykańskiej na irackim terytorium, która oznacza całkowite wycofanie bez żadnej ingerencji w nasze sprawy polityczne, gospodarcze i inne; zakończenie jej kontroli nad aspektami polityki Iraku; wyzwolenie jego ziemi i bogactw; oraz niezależność polityczną i gospodarczą".

 

 

Strategiczne manewry Sany w korytarzu Morze Czerwone-Zatoka Adeńska-Ocean Indyjski nie tylko stanowią rozproszenie uwagi dla amerykańskich i brytyjskich sił morskich, ale także stwarzają nieprzewidziane wyzwania. Podczas gdy sekretarz obrony USA Lloyd Austin przebywał w Izraelu po ogłoszeniu swojej operacji "Strażnik Dobrobytu", jemeńska rewolucja zajmowała się dodawaniem milionów kilometrów kwadratowych do swojego obszaru konfrontacji rakietowej.

 

12% globalnego handlu przechodzącego przez cieśninę Bab el-Mandeb już poniosło poważne straty. Wynikające z tego zakłócenia, w tym wzrost kosztów transportu i składek ubezpieczeniowych, mają prawdopodobnie napędzać inflację i potencjalnie sparaliżować izraelskie porty, takie jak Ejlat, oraz zmniejszyć ruch w Hajfie. Chociaż pełny zakres szkód dla izraelskiego handlu zagranicznego pozostaje niejasny, wstępne szacunki sugerują straty przekraczające 180 miliardów dolarów, uwzględniając wcześniejsze dane handlowe z 2022 roku.

 

 

Zachód rozpoczął operację morską z wykorzystaniem marynarki wojennej, ale trudno nie zauważyć podstawowych nieefektywności tkwiących w zachodniej operacji morskiej: USA wystrzeliwuje rakiety obronne wartości 2 milionów dolarów, aby powstrzymać drony Houthi wartości 2 tysięcy dolarów. Nie było więc zaskoczeniem, gdy rzecznik Pentagonu przyznał kilka dni temu, że pomimo trwających zachodnich uderzeń na Jemen, zdolności Ansarallah nie zostały osłabione.

 

Turcja, kraj znany ze swojej rosnącej siły militarnej, właśnie zaprezentowała najnowsze dziecko swojej zbrojeniowej potęgi - dron Bayraktar Akinci. Ten niezwykły bezzałogowiec to następca legendarnego Bayraktar TB2, który odegrał kluczową rolę w konflikcie na Ukrainie.

 

 

Bayraktar Akinci to prawdziwy gigant wśród dronów. Z rozpiętością skrzydeł sięgającą 20 metrów i masą startową do 6 ton, maszyna ta jest zaprojektowana, by dominować na niebie. Co więcej, Akinci ma imponujący zasięg operacyjny, mogąc pozostawać w powietrzu przez ponad 24 godziny. Nic dziwnego, że eksperci określają go jako dron typu HALE (High Altitude, Long Endurance) - najwyższej klasy bezzałogowiec o długotrwałym locie i dużym pułapie.

 

Jednak to, co naprawdę robi wrażenie, to uzbrojenie Akinci. Dron może przenosić aż osiem kierowanych pocisków lub bomb o zasięgu sięgającym kilkudziesięciu kilometrów. Wśród tych niezwykłych środków rażenia wyróżnia się pocisk IHA-122, opracowany przez turecką firmę Roketsan. Ten pocisk kalibru 122 mm, ważący 76 kg, z 13,5-kilogramową głowicą bojową, może razić cele w promieniu ponad 40 metrów. Co więcej, pocisk ten wykorzystuje zaawansowane systemy nawigacji inercyjnej i naprowadzania laserowego, co czyni go niezwykle precyzyjną bronią.

Ale to nie koniec niespodzianek. Bayraktar Akinci może również przenosić coś, co określa się jako "latający" system HIMARS. To nic innego jak zmodyfikowane pociski HIMARS, stanowiące trzon amerykańskiego systemu artylerii rakietowej o tej samej nazwie. Dzięki temu Akinci zyskuje możliwość precyzyjnego rażenia celów na odległość setek kilometrów od linii frontu.

 

Takie uzbrojenie czyni z Bayraktara Akinci niezwykle niebezpieczną broń. Jego zdolność do penetracji głębokiej obrony przeciwlotniczej wroga, a następnie precyzyjnego atakowania kluczowej infrastruktury militarnej, jest naprawdę imponująca. Nic dziwnego, że turecka firma Baykar Makina, producent drona, podkreśla, że Akinci został zaprojektowany przede wszystkim do eliminacji wrogich systemów obrony przeciwlotniczej.

 

Co ciekawe, Bayraktar Akinci jest wyposażony w najnowsze systemy zabezpieczające przed technologiami walki radioelektronicznej. Oznacza to, że maszyna jest odporna na próby neutralizacji przez przeciwnika, co czyni ją jeszcze groźniejszą. Warto również wspomnieć, że Bayraktar Akinci jest bezzałogowcem. Oznacza to, że w razie zestrzelenia, nie grozi to utratą cennego życia pilota czy załogi. Zamiast tego, nadzór nad dronem sprawuje operator znajdujący się w bezpiecznym centrum operacyjnym.

 

Nic więc dziwnego, że turecka firma Baykar Makina, producent drona, z niecierpliwością czeka na wprowadzenie Bayraktara Akinci do służby. Maszyna ta bez wątpienia będzie stanowić potężne uzupełnienie sił zbrojnych Turcji, a być może także sojuszników tego kraju. Jej możliwości, zarówno w zakresie długotrwałego rozpoznania, jak i precyzyjnego rażenia celów, czynią z niej prawdziwe narzędzie dominacji w powietrzu.

 

Pozostaje tylko oczekiwać, jak Bayraktar Akinci sprawdzi się na polu bitwy. Biorąc pod uwagę sukcesy jego poprzednika, Bayraktara TB2, można być pewnym, że ten nowy dron również odegra ważną rolę w przyszłych konfliktach zbrojnych.